Đây là chia sẻ của PGS. TS. Trần Đình Thiên- nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam tại buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Kinh doanh xăng dầu và bài toán đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia- Tiếng nói người trong cuộc”, do Báo Tiền phong tổ chức ngày 6/3/2023.
Tiếng nói của doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu
Tại tọa đàm, nhiều thương nhân bán lẻ, phân phối xăng dầu cho rằng, sự đứt gãy trên thị trường vừa qua là do những bất cập trong quản lý điều hành, doanh nghiệp đầu mối đang có đặc quyền để đầu cơ thị trường.
Theo ông Đỗ Thanh Hán- Giám đốc Công ty CP Xăng dầu Sài Gòn (Saigon Petroleum), nguyên nhân chính dẫn đến việc xăng dầu bị đứt gãy là giá. Giá xăng dầu cần phải tính đúng, tính đủ, tính kịp thời trong cả 3 khâu từ đầu mối, phân phối, bán lẻ. Tuy nhiên, thời gian qua, chúng ta cứ lấy giá 6 tháng trước áp cho 6 tháng. Đây là điều trái với quy luật trong khi xăng dầu là mặt hàng biến động rất nhanh theo từng ngày, từng giờ.
Ông Đỗ Thanh Hán đề nghị liên Bộ Công Thương – Tài chính điều chỉnh kịp thời. Bởi vừa rồi, cơ quan chức năng mới tính giá cơ sở ở đầu mối, chưa tính đến giá lưu thông. Ngoài ra, theo ông Đỗ Thanh Hán, trong quá trình sửa đổi Nghị định 95 cần sửa đổi một cách toàn diện, đồng bộ. Bởi 2 Nghị định trước mới chỉ nói về xăng dầu, nhưng có những vấn đề liên quan chưa nói đến như lao động, môi trường, phòng cháy chữa cháy, giao thông…
Còn theo bà Mai Thị Hồng Hạnh – Chủ tịch HĐQT Công ty TNHH Thương mại Vận tải và Du lịch Xuyên Việt Oil, vấn đề chính của ngành xăng dầu lúc này, đặc biệt với các doanh nghiệp đầu mối chính là tiền và hàng. Nếu đầu mối không có tiền nhập hàng thì mọi việc vẫn không giải quyết được.
Vì vậy, đề nghị Ngân hàng Nhà nước chỉ đạo các ngân hàng thương mại mở room tín dụng LC và giải ngân cho các doanh nghiệp trong chuỗi xăng dầu (cả doanh nghiệp nhập khẩu, thương nhân phân phối) với điều kiện doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ điều phê duyệt tín dụng bằng cách thế chấp 100% tài sản bảo đảm. Đặc biệt ưu tiên tín dụng cho các doanh nghiệp xăng dầu có doanh thu tỷ USD.
“Các doanh nghiệp đầu mối phải có cơ chế riêng dành cho khách hàng truyền thống, chiết khấu dành cho các cây xăng bán lẻ tối thiểu 1.000 đồng/lít để đảm bảo cho doanh nghiệp hoạt động. Đó là cách duy nhất để giữ thị trường bình ổn. Về phía cơ quan quản lý, cần có cơ chế chính sách ổn định”- bà Hạnh đề xuất.
Ông Văn Tấn Phụng – Chủ tịch HĐQT Công ty Thương mại Dầu khí Đồng Nai cho rằng, Luật phải thị trường hoá, cạnh tranh, giảm bớt sự điều hành của nhà nước. Đầu mối, thương nhân phân phối, bán lẻ phải hài hoà lợi ích. Ngoài ra cần sửa các quy định bất cập như các loại “giấy phép con” như: môi trường, tràn dầu. “Điều hành giá cần trở lại 15 ngày, để doanh nghiệp đủ thời gian tính toán. Cơ quan quản lý hậu kiểm nhưng không làm doanh nghiệp sốc”, ông Phụng đề xuất.
Đại diện cho nhiều doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu ở Trà Vinh, ông Giang Chấn Tây, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc cũng chỉ ra những bất thường cần được cơ quan quản lý đánh giá. Theo ông Giang Chấn Tây, tình trạng bị bóp nghẹt chiết khấu đã diễn ra hơn một năm qua, làm cho doanh nghiệp bán lẻ lỗ nặng nề, bị kiệt quệ về tài chính, có người phải bán cả ruộng vườn, đất đai, thậm chí cầm cố tài sản để bù lỗ.
Không chỉ vậy, ông Giang Chấn Tây còn nghi vấn, có sự bất thường ở khâu phân phối chiết khấu. Bởi theo ông, sau ngày 14/2/2023, hội nghị góp ý sửa đổi Nghị định 95 về xăng dầu được tổ chức ở VCCI thì chiết khấu xăng dầu bắt đầu tăng lại từ 1.000 đến 1.500 đồng/lít, tùy khu vực.
Ông Lê Văn Báu- Giám đốc Công ty TNHH Xăng dầu Bảo Dương (TPHCM) kiến nghị các cơ quan làm chính sách quy định có chiết khấu 5-6% giá bán lẻ, được lấy nhiều đầu mối, giảm bớt thủ tục hành chính, cho phù hợp cơ chế thị trường, để doanh nghiệp bán lẻ ổn định, yên tâm phát triển, đưa xăng dầu tới người tiêu dùng. Ông Báu chia sẻ, có doanh nghiệp bán lẻ phải bỏ tiền túi trả lương cho người lao động, phải đóng cửa tạm thời.
Đừng để doanh nghiệp thua lỗ bởi can thiệp hành chính
Trước những vấn đề này, ông Nguyễn Minh Tiến- Cục trưởng Quản lý giá, Bộ Tài chính khẳng định, thời gian qua, Bộ Tài chính thực hiện nghiêm túc công bố thông tin về tính giá cơ sở (trong đó bao gồm chi phí định mức và chi phí kinh doanh – phần để nơi cấp nguồn chiết khấu cho DNBL).
Theo ông Nguyễn Minh Tiến, hiện nay, công thức giá cơ sở gồm: Giá thế giới chiếm 60-70%; chi phí định mức kinh doanh xăng dầu, chi phí đưa từ nhà máy lọc dầu về cảng, từ nước ngoài về Việt Nam khoảng 9%; các loại thuế từ 11-20%. Còn lại chi phí lợi nhuận định mức và chi phí trong lợi nhuận xăng dầu. Chi phí được công khai ở Nghị định 95.
Riêng chi phí định mức (đưa từ nhà máy lọc dầu đến cảng…) được công bố định kỳ. Chi phí định mức công bố 1 năm/1 lần. Các chi phí còn lại công bố 6 tháng/lần.
“Các chi phí được tính toán, phản ánh từ khâu bán buôn, lưu thông, dự trữ đến người tiêu dùng. Số liệu này trên cơ sở của thương nhân đầu mối tính toán. Trên cơ sở thống kê chi phí, hoạt động cơ quan quản lý nhà nước công khai minh bạch trong quản lý xăng dầu”- ông Nguyễn Minh Tiến cho hay.
Về chiết khấu của doanh nghiệp bán lẻ, theo ông Tiến, giá chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố như dự báo giá, hàng tồn kho… Khâu đánh giá chi phí với chiết khấu theo chuỗi từ bán buôn đến bán lẻ. Bộ Tài chính cũng đã có văn bản gửi Bộ Công Thương về chi phí chiết khấu cho bán lẻ.
Về phía Bộ Công Thương, ông Trần Duy Đông- Vụ trưởng Vụ thị trường trong nước đặt ngược lại câu hỏi là: Tại sao trước đây không nêu vấn đề chiết khấu mà gần đây lại nêu ra? Chiết khấu phụ thuộc nhiều yếu tố, cung cầu, cạnh tranh, tài chính doanh nghiệp, tồn kho… Chúng ta phải đặt câu hỏi có nước nào quy định chiết khấu tối thiểu không? Nhà nước có nên can thiệp hoạt động các doanh nghiệp không? Nếu có thì tỷ lệ bao nhiêu phần trăm là hợp lý, khoa học…
“Nếu đưa chiết khấu vào là thể hiện yếu tố tăng thêm chi phí thì giá xăng dầu tăng lên thì quyền lợi người tiêu dùng thế nào? Kiểm soát CPI nhà nước làm sao? Như vậy có công bằng không trong nền kinh tế? Chúng ta phải xem xét thấu đáo các vấn đề. Câu chuyện chiết khấu các doanh nghiệp có thời kỳ lên 1.500- 2.000/lít. Tại sao chúng ta không tính chiết khấu bình quân? Tại sao doanh nghiệp bán lẻ không tìm cách chiết khấu đàm phán hợp đồng”- ông Trần Duy Đông nói.
TS Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, các bên không nên mổ xẻ trách nhiệm và đổ lỗi qua lại cho nhau vì thị trường vốn bất định. TS Nguyễn Đình Cung khẳng định, những công cụ quản lý của nhà nước đối với thị trường xăng dầu hiện tại đã không còn phù hợp, mà hệ quả là sự thua lỗ của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Do đó, cần phải cùng nhau đưa ra vấn đề để hướng tới thay đổi chính sách. Nhà nước đừng để doanh nghiệp bị thua lỗ bởi sự can thiệp hành chính, bởi cơ chế và chính sách!.
PGS. TS. Trần Đình Thiên- nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho hay, về điều tiết thị trường xăng dầu, có 2 điểm mấu chốt, giá phải gắn với cạnh tranh tự do. Đây là vấn đề cơ bản. Hoạt động tổ chức điều hành thị trường bao gồm cả vai nhà nước. Đề nghị Bộ Công Thương rà soát lại, điều kiện thực tế hiện không đủ để doanh nghiệp hoạt động.
“Nhiều quy định Nhà nước làm cho khái niệm kinh doanh tự do bị thu hẹp. Những quy định Nhà nước hạn chế thị trường thì phải bỏ, phải thay đổi hệ thống cơ chế. Đây là cơ hội tốt để thúc đẩy phát triển nền kinh tế lên nấc cao hơn” – PGS TS. Trần Đình Thiên nhấn mạnh.
Theo VietQ.vn
Cần loại bỏ những quy định đang làm hạn chế thị trường xăng dầu (vietq.vn)